Badanie RTG czaszki

RTG czaszki – siodełka tureckiego (bok głowy) to nic innego jak zwykłe prześwietlenie promieniami rentgena (jak przy złamaniu ręki czy nogi).
Siodło tureckie to tak naprawdę zagłębienie w kości skrzydłowej większej na podstawie czaszki, w którym spoczywa przysadka mózgowa – nadrzędny gruczoł wydzielania wewnętrzenego.
Guzy w przysadce to nieprawidlowy rozrost komórek. Najczęściej się lokalizują w przednim płacie przysadki. Mogą być hormonalnie:

nieczynne (czyli nie wydzielają hormonów):

  • CZASZKOGARDLAK, torbiele skórne mózgu, potworniak, przerzuty do mózgu

czynne (czyli wydzielają hormony):

  • PROLACTINOMA – bo wydziela PRL=prolaktynę, przy nadmiernym wydzielaniu PRL-u:
    • kobiety: zaburzenia miesiączkowania, niepłodność, mlekotok, NADMIERNE OWŁOSIENIE, utrata libido.
    • mężczyźni: powiększenie gruczołów sutkowych, utrata libido i potencji.
  • przy nadmiarze HORMONU WZROSTU:
    • dorośli: AKROMEGALIA (powiększenie dłoni, stóp, rozrost żuchwy, POGRUBIENIE GŁOSU, nadciśnienie tętnicze, podwyższone stężenie cukru we krwi, wtórny brak miesiączki)
    • dzieci i młodzież: GIGANTYZM (nadmierny wzrost)
  • nadmiar TYREOTROPINY (TSH):
    • objawy NADCZYNNOŚCI TARCZYCY (kołatanie serca, chudnięcie, pocenie się, uczucie gorąca, nerwowość, drżenie rąk, bezsenność).
  • nadmiar KORTYKOTROPINY (ACTH):
    • objawy CHOROBY CUSHINGA (otyłość, zaokrąglenie twarzy, czerwone rozstępy na skórze, NADMIERNE OWŁOSIENIE U KOBIET CZYLI HIRSUTYZM (broda, górna warga, uda) a czasem WIRYLIZM = HIRSUTYZM + POGRUBIENIE GŁOSU, POWIĘKSZENIE KRTANI, MĘSKA BUDOWA CIAŁA, PRZEROST ŁECHTACZKI – (jako skutek nadmiaru androgenów), trądzik, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia miesiączkowania. 

Każdy z opisanych wyżej guzów (niezależnie czy coś wydziela czy nie) może powodować: nieostre lub podwójne widzenie, ubytek pola widzenia oraz opadanie powiek wywołane uciskiem guza na nerwy wzrokowe, bóle i zawroty głowy, nudności, wymioty, zanik nerwu wzrokowego lub całkowitą ślepotę.

Mamy też inne przyczyny hirsutyzmu:

  • idiopatyczny – predyspocycje genetyczne (ale poziom testosteronu jest prawidłowy)
  • jajnikowy (testosteron podwyższony, ale dehydroepiandosteron w normie):
    • guzy jajników wytwarząjace androgeny
  • zespół Stein-Leventhala (zespół policystycznych jajników)
    • nadnerczowy (testosteron i dehydrepiandosteron są podwyższone):
  • guzy kory nadnerczy produkujące androgeny
     zespół Cushinga
  • otyłość z towarzyszącą cukrzycą
    • polekowy: po anabolikach, sterydach

Dlatego właśnie badamy przy diagnostyce TS hormony płciowe.

Guzy przysadki, guzy tej okolicy, przerzuty do mózgu mogą też powodować częściowe lub całkowite wypadnięcie czynności przedniego płata przysadki. Brak gonadotropin daje objawy:

  • BRAK: hormonu wzrostu = karłowatość
  • LH i FSH (luteitropina i folikulotropina) = brak miesiączki, spadek libido i potencji, zanik owłosienia płciowego
  • PRL = brak mlekotoku podczas ciąży
  • TSH – niedoczynność tarczycy = wypadanie włosów, apatia, ciągłe uczucie zimna, otyłość
  • ACTH = alabastrowa bladość powłok, adynamia

Zdjecie Rtg ogólnie robimy po to, by zobaczyć nie przysadkę, a owo siodło tureckie, i na tej podstawie możemy stwierdzić, że z przysadką jest wszystko OK (czyli że TS jest prawdziwy, a nie spowodowany zaburzeniami hormonalnymi).

Siodło NIGDY nie uciska na przysadkę, ale to ona może uciskać na siodło. Rtg czaszki jest najlepszym rozwiązaniem dla osób bez żadnych objawów, np. do diagnostyki TS, ponieważ inne badania znacznie lepsze i droższe wykonuje się tylko gdy ktoś ma jakieś objawy lub gdy na Rtg wyjdzie coś nie tak.

Zdjęcie przeglądowe czaszki – typowe projekcje radiologiczne:

  • boczna prawa i lewa
  • przednio-tylna
  • półosiowa

są wykonywane w poszukiwaniu:

  • zmian urazowych (złamania, ubytek kostny, odma czaszkowa)
  • ZNISZCZEN KOSTNYCH (przerzuty nowotworowe, szpiczak, torbiele, ropne zapalenie kości, ziarniniak kwasochłonny, rak nosogardzieli i zatok przynosowych, struniak, chrzęstniak, GUZY PRZYSADKI MÓZGOWEJ MOGĄ POWODOWAĆ: POSZERZENIE SIODŁA, OBJAWY UCISKU, PODWOJENIE DNA SIODŁA
  • przebudowy utkania kostnego (przrzuty raka stercza, kostniak, choroba Pageta, dysplazja włóknista, zgrubienie blaszki wewnętrznej kości czołowej)
  • ZWAPNIEŃ WEWNĄTRZCZASZKOWYCH:
    • fizjologiczne (szyszynka, sploty naczyniówkowe komór bocznych, sierp mózgu)
    • patologiczne (oponiak, skąpodrzewiak, CZASZKOGARDLAK = hormonalnie nieczynny guz przysadki, wągrzyca, toxoplazmoza, cytomegalia, miażdzyca tętnic, tętniak, naczyniak, choroba Struge’a-Webera)
  • deformacji wrodzonych (przetrwałe szwy, dodatkowe kostki, kraniostenoza, ubytki kostne, wgniecenie podstawy, płaskopodstawie)

Jeśli ktoś już ma guza przysadki, to najlepszymi badaniami są:

  • TK = tomografia komputerowa – najlepiej ocenia części kostne siodła tureckiego, ale nie ma sensu jej wykonywać bez wskazań, bo chociażby dlatego że promieniowanie jest 40 razy większe niż w Rtg czaszki, a i cena jest też odpowiednia. TK jest rewelacyjna w diagnostyce urazów czaszkowo-mózgowych i w sytuacji zagrożenia życia to promieniowanie nie ma wtedy znaczenia.
  • MR = rezonans magnetyczny – w porównaniu do TK dokładniej ujawnia różnice między zdrową a patologiczną tkanką, pozwala na różnicowanie części gruczołowej i nerwowej przysadki. Świetne badanie, ale znów kosztuje i bez wskazań nie ma potrzeby się naciągać na to badanie do diagnostyki TS.

GUZY PRZYSADKI:

  • najczęstsze to GRUCZOLAKI-makro, czyli >1 cm (hormonalnie czynne: prolactinoma, itd.)
  • CZASZKOGARDLAK – ma charakterystyczne zwapnienia, co widać w Rtg. Budowę lito-torbielowatą dobrze widać w TK i MR.
  • OPONIAK GUZA SIODŁA TURECKIEGO – nie jest to w zasadzie guz przysadki, ale jego bliska lokalizacja daje objawy identyczne z guzem rozrastającym się w przysadce. Badanie różnicujące MR.
  • ZESPÓŁ PUSTEGO SIODŁA – polega na wgłobieniu środsiodłowym wypełnionego płynem mózgowo-rdzeniowym uchyłku pajęczynowki. Jest to wynik wrodzonego braku przepony siodła tureckiego. Jest to częsta anomalia – ok. 10% populacji, najczęściej bezobjawowa, przypadkowo wykrywana. Czasem powiększenie się powstałej torbieli prowadzi do POWIĘKSZENIA SIODŁA i zaniku przysadki. Dobre rozpoznanie w MR.

Ta cała diagnostyka TS sprowadza się do tego, by sprawdzić ogólny stan zdrowia i jak w każdej diagnostyce trzeba zróżnicować z innymi jednostkami chorobowymi i wykluczyć inne przyczyny.

RTG czaszki [siodełko tureckie] można wykonać wszędzie tam gdzie tylko jest aparat RTG., czyli niemal w każdej przychodni w Polsce. Wystarczy mieć tylko skierowanie od lekarza prowadzącego.

Gdy będziesz robić to badanie prywatnie zapłacisz od 20 do około 50 zł.

Jeśli masz ubezpieczenie to możesz zrobić to za darmo – poproś swojego lekarza rodzinnego o wypisanie skierowania na takie badanie.

Prześwietlenie przeważnie można zrobić od razu, jednak na opis zdjęcia trzeba już poczekać około tygodnia, czasem trochę dłużej.

Centrum Medyczne CMS koszt 30zł
NZOZ COMPLEX MEDICAL SYSTEM
ul. Wawelska 5
02-034 Warszawa
Telefony:
recepcja: (022) 592-93-05 … 10

SPÓŁDZIELNIA PRACY SPECJALISTÓW RENTGENOLOGÓW
koszt 30-40zł
ul. Waryńskiego 9
Warszawa
tel. 621 23 49, 625 15 90

Enel- Med koszt 35zł
Warszawa
Rezerwacja badań:
(022) 518 93 04, 518 93 74

Szpital Grochowski
koszt 30zł
ul. Grenadierów 51/59
04-073 Warszawa,
tel. (022) 810 42 09; fax. ( 22) 810 44 46
E-mail: szpital_(at)_grochowski.com.pl

Wojewódzki Szpital Specjalistyczny Nr 5 im. Św. Barbary
Przychodnia, ośrodek zdrowia
ul. Medyków 1,
41-200 Sosnowiec
tel.: (0 32) 368 20 00; (0 32) 368 27 01
Koszt 20 zł